dagen
uren
minuten
seconden

Wil jij ook slanker of gespierder worden met OERsterk? Nu met 50 euro voordeel én een gratis tweede account voor je (sport)buddy
    Lees meer >>

Vitamine D-tekort is volgens experts een wereldwijde pandemie

Volgens wetenschappers is een vitamine D-tekort een wereldwijde pandemie. Hoe komt dat?

Nog belangrijker: wat kun je er zelf tegen doen? Je leest het in deze blog.

Wereldwijd vitamine D-tekort

Wereldwijd hebben veel mensen een tekort aan vitamine D. Dit geldt voor ouderen, volwassenen én voor kinderen. Zowel mensen met een lichte als donkere huid hebben vaak een vitamine D-tekort. Wel is het zo dat mensen met een donkere huid meer risico lopen. Een tekort aan vitamine D komt niet alleen voor in landen verder van de evenaar of in periodes met weinig zon. Zelfs in de zomer en in zonnige landen komt het vaak voor. Volgens vitamine D-expert Michael F. Holick is een tekort aan vitamine D een wereldwijde pandemie.[1], [2]

Hoe vaak komt een vitamine D-tekort dan voor?

Wetenschappers zijn het nog niet eens over wanneer er precies sprake is van een vitamine D-tekort. Vaak wordt er over een tekort gesproken bij een bloedwaarde lager dan 50 nmol/L (20 ng/mL). Daarentegen zijn sommige vitamine D-experts van mening dat je minimaal een bloedwaarde zou moeten hebben van 75 nmol/L (30 ng/mL).[3] Om deze reden zitten er grote verschillen in de geschatte percentages van mensen met een vitamine D-tekort.

Onderstaande afbeelding laat zien dat een tekort aan vitamine D wereldwijd voorkomt. Hierbij wordt een bloedwaarde lager dan 50 nmol/L (20 ng/mL) als tekort beschouwd.

Aanwezigheid van een vitamine D-tekort gedefinieerd als een 25-hydroxyvitamine D-waarde onder 50 nmol/L (20 ng/mL) bij zwangere vrouwen en de algemene bevolking wereldwijd. Aangepast van: Holick MF. The vitamin D deficiency pandemic: Approaches for diagnosis, treatment and prevention. Rev Endocr Metab Disord. 2017 Jun;18(2):153-165.

Als we specifiek naar Nederland kijken, zien we de volgende getallen:

  • 68 procent van de Nederlanders heeft een vitamine D-waarde onder 75 nmol/L[4]
  • 50-80 procent van de bejaarden heeft een vitamine D-status onder 50 nmol/L.[5], [6]
  • 37-66 procent van de allochtonen in Nederland heeft een vitamine D-waarde onder 25 nmol/L[7]
  • 75 procent van de zwangere vrouwen van niet-westerse afkomst heeft een vitamine D-waarde onder 30 nmol/L[8]
  • 29,8 procent van de 6-jarige kinderen heeft een vitamine D-waarde onder 50 nmol/L[9]
  • 51,3 procent van de 6-jarige kinderen heeft in de winter een vitamine D-waarde onder 50 nmol/L[10]
  • 66,3 procent van de 6-jarige kinderen heeft een vitamine D-waarde onder 75 nmol/L[11]

Welke supplementen zijn belangrijk voor optimale gezondheid?

In mijn gratis Masterclass “Suppletie” leer je alles over de verschillende supplementen, welke essentieel zijn en wanneer je ze zou moeten nemen. Een breed perspectief op het moderne leefpatroon. 

 

Waarom hebben veel mensen een vitamine D-tekort?

Een tekort aan vitamine D kan op verschillende manieren ontstaan. Laten we hier eens verder op inzoomen.

Te weinig blootstelling aan zonlicht

Allereerst kan een vitamine D-tekort ontstaan als je te weinig aan zonlicht wordt blootgesteld. Helaas kunnen we alleen van april tot en met september voldoende vitamine D aanmaken onder invloed van zonlicht. In de overige maanden is de zonkracht niet sterk genoeg om de vitamine D-productie in de huid te stimuleren.[12] Theoretisch gezien zou je dan van april tot en met september voldoende vitamine D moeten aanmaken, zodat je een wintervoorraad hebt. Het probleem is dat dit in de praktijk vaak niet het geval blijkt.[13]

Veel mensen worden namelijk te weinig aan zonlicht op het juiste moment van de dag blootgesteld. Velen van ons werken op kantoor en zitten de hele dag binnen. Op de momenten dat we wel buiten zijn – ’s ochtends vroeg en ’s avonds – is de zonkracht te zwak voor de productie van vitamine D. Je maakt vrijwel alleen vitamine D aan tussen 10.00 en 15.00 uur.[14]

Ook ouderen zitten vaak binnen en worden daarom te weinig aan zonlicht blootgesteld. Daarnaast is de huid van oudere mensen minder goed in staat om vitamine D te produceren. In vergelijking met kinderen – 8 tot 18 jaar – produceren ouderen – 77 tot 82 jaar – twee keer zo weinig vitamine D. Ook een getinte huid is minder goed in het aanmaken van vitamine D. Mensen met een donkere huid produceren tot wel 90 procent minder vitamine D dan blanke mensen.[15] Daarom adviseert de Gezondheidsraad ouderen en mensen met een donkere huidskleur een vitamine D-supplement te slikken.[16]

De afgelopen jaren zijn we aangespoord om ons goed in te smeren met zonnebrandcrème ter preventie van huidkanker. Dit heeft ook een keerzijde. Zonnebrandcrème remt namelijk de vitamine D-productie. Een zonnebrandcrème met een beschermingsfactor van 30 remt de vitamine D aanmaak met wel 95 tot 99 procent.[17]

Om deze redenen komen lage vitamine D-waarden zelfs in de zomer voor. Verder wordt vitamine D snel afgebroken, waardoor de vitamine D-status na de zomer snel daalt.[18] Vitamine D heeft namelijk een halfwaardetijd van slechts 2 weken.[19] Zonder het gebruik van een zonnebank, het regelmatig eten van vette vis of zonder het gebruik van levertraan of andere vitamine D-bevattende supplementen, is de vitamine D-status in de winter wel 20 tot 40 nmol/L lager dan in de zomer. De vitamine D-spiegel is het laagst in de maanden februari-maart. Een laagnormale vitamine D-status in de herfst is een indicatie voor extra controle of vitamine D-suppletie in de winter.[20] 

Aandoeningen & opnameproblemen

Verschillende aandoeningen kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van een vitamine D-tekort. Voorbeelden hiervan zijn nierfalen, nefrotisch syndroom en leverfalen, maar ook obesitas. Vitamine D wordt namelijk in vetweefsel opgeslagen. Zodra het opgeslagen ligt is het niet direct bruikbaar. Mensen die veel vetmassa hebben, lopen meer risico op een lage vitamine D-status.

Daarnaast zorgen bepaalde aandoeningen voor een verminderde opname van vitamine D uit voeding en supplementen. Denk hierbij aan ontstekingsziekten van de darmen – ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa -, coeliakie en taaislijmziekte. Ook een tekort aan gal, door medicijnen – Colestyramine – of door problemen met de lever en galblaas, kan tot een verminderde vitamine D-opname leiden. 

Verder kan de opname van vitamine D ook verlaagd zijn door een gastric bypass operatie of door olestra. Dit is een vetachtige chemische stof die als ‘namaakolie’ gebruikt kan worden. Olestra kan als vet worden verwerkt in eten, maar wordt niet opgenomen in de darm. Het zit onder andere in bepaalde soorten chips.[21]

Medicijnen en supplementen

Voorbeelden van medicijnen die bijdragen aan de ontwikkeling van een vitamine D-tekort zijn anti-epileptica, HAART – highly active antiretroviral therapy -, corticosteroïden en Rifampicine. Daarnaast kunnen supplementen met Sint-janskruid een negatieve impact op de vitamine D-status hebben.[22]

Welke supplementen zijn belangrijk voor optimale gezondheid?

In mijn gratis Masterclass “Suppletie” leer je alles over de verschillende supplementen, welke essentieel zijn en wanneer je ze zou moeten nemen. Een breed perspectief op het moderne leefpatroon. 

 

Overige factoren

Naast de eerder genoemde factoren kan de ontwikkeling van een vitamine D-tekort ook bevorderd worden door: [23], [24], [25]

  • Een zwangerschap
  • Een lage vitamine D-inname via de voeding en/of supplementen
  • Een lage calciuminname via de voeding
  • Een tekort aan magnesium

Verband tussen vitamine D-tekort en aandoeningen

Bijna alle weefsels in het lichaam bevatten een vitamine D-receptor. Dit betekent dat vitamine D op vrijwel alle weefsels invloed heeft.[26] Daarom is het aannemelijk dat een vitamine D-tekort tot veel verschillende aandoeningen en klachten kan leiden. 

Onderstaande aandoeningen zijn in verband gebracht met een tekort aan vitamine D.

Bot- en spierproblemen:

  • Rachitis[27]
  • Osteomalacie[28]
  • Botontkalking (osteoporose)[29]
  • Artrose (osteoartritis)[30]
  • Spierpijn[31]
  • Spierkrampen[32]
  • Proximale spierzwakte[33]

Neuropsychiatrische aandoedingen:

  • Schizofrenie[34]
  • Depressieve stoornis[35], [36]
  • Neurodegeneratieve aandoeningen (afsterven van zenuwcellen/achteruitgang van de hersenen) [37], [38]

Infecties:

Allergische aandoeningen:

Auto-immuunziekten:

Huidaandoeningen:

  • Epidermolytische ichthyosis[63]
  • Autosomaal recessieve congenitale ichthyosis[64]

Kankers:

Overig:

Onderstaande afbeelding geeft een overzicht van de oorzaken van een vitamine D-tekort en de aandoeningen die met een tekort aan vitamine D in verband zijn gebracht. 

*Aandoeningen die een direct gevolg zijn van een vitamine D-tekort. Aangepast van: Charoenngam, N., & Holick, M. F. (2020). Immunologic effects of vitamin D on human health and disease. Nutrients, 12(7), 2097. Hossein-nezhad, A., & Holick, M. F. (2013, July). Vitamin D for health: a global perspective. In Mayo clinic proceedings (Vol. 88, No. 7, pp. 720-755). Elsevier.

Wat is een optimale vitamine D-waarde?

Volgens vitamine D-expert professor Michael F. Holick zouden we moeten streven naar een vitamine D-waarde van minimaal 75 nmol/L (30 ng/mL). Een optimale waarde ligt waarschijnlijk tussen 100 en 150 nmol/L (40-60 ng/mL).[77] Meer dan 40 verschillende vitamine D-onderzoekers adviseren om onze vitamine D-status naar 100 tot 150 nmol/L (40-60 ng/mL) te brengen ter preventie van ziekte.[78]

Hoe bereik je een optimale vitamine D-waarde?

De meeste vitamine D halen we van nature uit blootstelling aan zonlicht.[79] Voor het behalen van een optimale vitamine D-waarde is het belangrijk dat je van april tot en met september regelmatig aan zonlicht wordt blootgesteld. Hierbij is het essentieel dat je tussen 10.00 en 15.00 uur de zon in gaat, want alleen dan is de zonkracht sterk genoeg om de aanmaak van vitamine D te stimuleren. Helaas wordt in de huid van ons gezicht maar weinig vitamine D aangemaakt, dus daarom is het belangrijk om ook andere lichaamsdelen aan zonlicht bloot te stellen. Bijvoorbeeld je onderarmen.

Let erop dat je eerst even zonder zonnebrandcrème de zon in gaat, aangezien zonnebrandcrème de productie van vitamine D remt. Tien tot vijftien minuten per dag is voldoende. Daarna kun je zonnebrandcrème opsmeren. Let op dat je niet verbrandt tijdens het zonnen, want dat zorgt voor een snellere veroudering van de huid en vergroot het risico op huidkanker.

Om een idee te krijgen van hoeveel vitamine D we dagelijks kunnen aanmaken: blootstelling in badkleding aan zonlicht totdat de huid licht rood wordt levert 10.000 tot 20.000 IE (250-500 mcg) vitamine D op.[80]

Omdat de zonkracht van oktober tot en met maart te zwak is om de productie van vitamine D te stimuleren, is het noodzakelijk om aanvullende maatregelen te nemen. Zo zijn er bepaalde lampen en zonnebanken met UVB-straling die je kunt gebruiken om de aanmaak van vitamine D in de huid te stimuleren. Daarnaast kun je ook je vitamine D-status verhogen met een hoog gedoseerd vitamine D-supplement.

Hoeveel vitamine D je zou moeten slikken is afhankelijk van de vitamine D-waarde in je bloed. Hoe lager je vitamine D-status, hoe meer je zou moeten slikken. Ook is de benodigde dosering afhankelijk van je lichaamsgewicht. Mensen met overgewicht hebben over het algemeen een hogere dosering nodig. Het beste is om de dosering van vitamine D af te stemmen op je bloedwaarde – een OERsterk Coach kan je hierbij helpen -, maar in de praktijk blijkt dat de meeste mensen geen bloed willen laten prikken. In dat geval is voor volwassenen een dosering van minimaal 3.000 IE (75 mcg) vitamine D3 per dag een goede richtlijn. Voor kinderen kun je de volgende richtlijnen gebruiken:

  • Baby’s: 400 IE (10 mcg)
  • Peuters: 800 IE (20 mcg)
  • Kleuters: 1.000 IE (25 mcg)
  • Tieners: 2.000 IE (50 mcg)

Gebruik vitamine D in combinatie met magnesium

Voor de productie en werking van vitamine D is magnesium nodig (zie onderstaande afbeelding).[81] Naast een tekort aan vitamine D hebben wereldwijd veel mensen onopgemerkt een tekort aan magnesium.[82] Het gebruik van hoge doseringen vitamine D kan de magnesiumvoorraad verder uitputten. Daarom kun je vitamine D het best combineren met magnesium.[83] Dit is niet de enige reden waarom een combinatie de voorkeur heeft. Het lijkt erop dat een optimale magnesiumstatus is nodig om je vitamine D-status te kunnen optimaliseren.[84] Daarom adviseren wij om vitamine D met magnesium te combineren.

Mogelijke rollen van magnesium bij de aanmaak van vitamine D. Magnesium is betrokken bij zowel de activatie als inactivatie van vitamine D. Afkortingen: 1,25(OH)2D, 1,25-dihydroxyvitamine D (actieve vorm van vitamine D); 24,25(OH)2D, 24,25- Dihydroxyvitamine D; 25(OH)D, calciferol (inactieve vorm van vitamine D); D2, vitamine D2 (van plantaardige afkomst); D3, vitamine D3 (van dierlijke afkomst); DBP, vitamine D–bindend eiwit; Mg, magnesium; VDR, vitamine D receptoren. Aangepast van: Uwitonze, A. M., & Razzaque, M. S. (2018). Role of magnesium in vitamin D activation and function. J Am Osteopath Assoc, 118(3), 181-189.

Vitamine D uit voeding

Voeding bevat over het algemeen weinig vitamine D en draagt slechts beperkt bij aan onze vitamine D-status. Vitamine D zit met name in vette vis en in producten die met vitamine D zijn verrijkt. Denk hierbij aan plantaardige zuivelvervangers. Hieronder vind je een overzicht van de hoeveelheid vitamine D in verschillende voedingsmiddelen.

Welke supplementen zijn belangrijk voor optimale gezondheid?

In mijn gratis Masterclass “Suppletie” leer je alles over de verschillende supplementen, welke essentieel zijn en wanneer je ze zou moeten nemen. Een breed perspectief op het moderne leefpatroon. 

 

Vitamine D in mcg per 100 g voedingsmiddel[85]

Voedingsmiddel mcg per 100 g
Gerookte paling: 20.4
Gerookte sprotfilet: 13
Gegrilde sardientjes: 12.3
Zalm uit blik: 10.9
Gerookte heilbot: 9
Gerookte makreelfilet: 8.2
Haring: 6.2
Gerookte zalm: 4
Sardientjes in olie uit blik: 3.3
Biologisch gekookt kippenei: 2.3

Je kunt toch ook te veel vitamine D binnenkrijgen?

Ja, dat klopt, maar vitamine D-vergiftiging is extreem zeldzaam. Via zonlicht kun je sowieso niet te veel vitamine D aanmaken, want een overschot wordt door de zon vernietigd. De enige manier om vergiftigd te raken door vitamine D is door langdurig een zeer hoge dosering vitamine D uit supplementen te nemen. Meestal gebeurt dit alleen per ongeluk.[86]

Volgens de Endocrine Society is een dagelijks inname van 10.000 IE (250 mcg) vitamine D voor de meeste mensen veilig. Daarnaast bleek uit een onderzoek in 2017 dat een dagelijkse inname van 15.000 IE (375 mcg) niet in verband was gebracht met vitamine D-vergiftiging.[87]

Via zonlicht kun je 10.000 tot 20.000 IE (250-500 mcg) vitamine D per dag aanmaken. Vitamine D-suppletie met een dosering van 3.000 IE per dag is dus niet extreem hoog.

Volgens vitamine D-expert professor Michael F. Holick is er geen nadeel aan het verhogen van onze vitamine D-inname tot een waarde van minimaal 75 nmol/L (30 ng/mL), en bij voorkeur tot 100-150 nmol/L (40-60 ng/mL).[88]

Een veel gebruikt argument tegen het gebruik van vitamine D-supplementen is dat het kan leiden tot een verhoogde calciumwaarde in het bloed (hypercalciëmie), waardoor verkalking van zachte weefsels – nieren, hart, bloedvaten en longen – en botontkalking kan ontstaan. Vitamine D stimuleert namelijk de opname van calcium. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat een tekort aan vitamine K2 hier een belangrijke rol bij speelt.

Vitamine K2 lijkt te beschermen tegen een verhoogde calciumwaarde en tegen verkalking van zachte weefsels. Het lijkt erop dat vitamine K het calcium naar de juiste plaats in het lichaam stuurt – naar de botten – en daarmee verkalking van zachte weefsels remt. [89], [90], [91], [92], [93] Volgens professor Cees Vermeer (dé internationale vitamine K-expert van de Universiteit van Maastricht) heeft bijna iedereen in Nederland een suboptimale vitamine K-status. Veertig procent van de Nederlanders heeft zelfs een zorgwekkend vitamine K-tekort.[94], [95] Daarom is het raadzaam om vitamine D niet alleen met magnesium te combineren, maar ook met vitamine K2.

Wil je meer weten over de risico’s van een teveel aan vitamine D? Lees hier alles over de risico’s van te veel vitamine D.

Sarcoïdose en verstoorde nierfunctie

Mensen met een verstoorde nierfunctie en de auto-immuunziekte sarcoïdose hebben een grotere kans op het ontwikkelen van een verhoogde calciumwaarde en op verkalking van zachte weefsels.[96], [97], [98], [99] Aangezien vitamine D de calciumopname stimuleert, zijn vitamine D-supplementen voor deze mensen mogelijk niet geschikt. Een onderzoek uit 2014 toonde aan dat vitamine D-suppletie veilig was bij mensen met sarcoïdose, maar andere onderzoeken laten zien dat de kans op een verhoogde calciumwaarde toeneemt door vitamine D-suppletie.[100], [101] Weer andere onderzoekers concluderen dat de kans op negatieve effecten van vitamine D bij sarcoïdose waarschijnlijk laag is als de ziekte niet actief is, als er geen verstoorde nierfunctie is en als men wordt behandeld met corticosteroïden.[102] Kortom, het lijkt erop dat vitamine D-suppletie bij sommige mensen met sarcoïdose nadelige effecten heeft, maar dit is niet bij iedereen het geval.

Voor mensen met sarcoïdose of een verstoorde nierfunctie is het raadzaam om eerst met een arts te overleggen of vitamine D-suppletie veilig is. Dit lijkt namelijk per individu te verschillen. Bij voorkeur worden voor en tijdens het gebruik van vitamine D-suppletie de actieve vitamine D-waarde [1,25(OH)2D] en de calciumstatus in kaart gebracht. Bij een verhoogde actieve vitamine D-waarde is er een grotere kans op het ontwikkelen van een verhoogde calciumstatus.

Wat moet ik onthouden?

Vitamine D-tekorten komen overal ter wereld voor. Zelfs in de zomer en in zonnige landen. Negentig procent van onze vitamine D-status wordt van nature bepaald door blootstelling aan zonlicht. Alleen van april tot en met september kunnen we tussen 10.00 en 15.00 uur vitamine D aanmaken, mits de huid niet is ingesmeerd met zonnebrandcrème. Van oktober tot en met maart zijn we voor het behouden van een optimale vitamine D-status afhankelijk van UVB lampen en/of vitamine D-suppletie. Voeding draagt nauwelijks bij aan onze vitamine D-status. Het is een misvatting dat vitamine D-tekorten alleen in de winter voorkomen. Ze komen namelijk ook in de zomer voor en daarom is vitamine D-suppletie het hele jaar door aan te raden. Voor volwassenen is het gebruik van minimaal 3.000 IE (75 mcg) vitamine D3 per dag een goede richtlijn. Voor kinderen kun je de volgende richtlijnen gebruiken:

  • Baby’s: 400 IE (10 mcg)
  • Peuters: 800 IE (20 mcg)
  • Kleuters: 1.000 IE (25 mcg)
  • Tieners: 2.000 IE (50 mcg)

In de meest ideale situatie wordt vitamine D3 gecombineerd met vitamine K2 en met magnesium (bisglycinaat en/of citraat), aangezien deze voedingsstoffen nauw samenwerken.

Vitamine D-suppletie in de genoemde doseringen is veilig. Mensen met sarcoïdose of een verstoorde nierfunctie kunnen het best samen met hun arts overleggen of vitamine D-suppletie veilig is in hun persoonlijke situatie. Evaluatie van de actieve vitamine D-waarde [1,25(OH)2D] en de calciumstatus wordt bij deze mensen aangeraden.

Wil jij persoonlijk evolutionair voedings-, leefstijl- en suppletieadvies kunnen geven? Inzicht krijgen in de meestvoorkomende verstoorde lichaamsfuncties inclusief symptomen, oorzaken en oplossingen? Check dan onze OERsterk Coach Opleiding

Bronnen ter verdieping

Deel deze blog:

4 gedachten over “Vitamine D-tekort is volgens experts een wereldwijde pandemie”

  1. Ik heb net de interesante blog over Vitamine D gelezen. Maar hoe weet men of men een tekort heeft? Alleen via een bloed analyse en hoe vaak zou die dan moeten plaatsvinden?

  2. In het artikel staat dat vitamine D tekort prostaatkanker veroorzaakt met referenties 67 en 68 . De linken naar deze bronnen werken niet. Waar kan ik die vinden?

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Gerelateerde blogs

Zo eet je groente en fruit zonder gifstoffen OERsterk.nu

Zo eet je groente en fruit zonder gifstoffen

Bestrijdingsmiddelen in groente en fruit De inhoud van deze blog kan jouw gezondheid – maar ook de gezondheid van je gezin en/of huisgenoten – zeer positief beïnvloeden. Komt ie: De mens eet iedere dag. De uitdaging van jou en mij is om zo puur mogelijk te eten. In een ideale

Ook verslaafd aan ongezond gedrag OERsterk.nu

Ook verslaafd aan ongezond gedrag?

Gezond leven is niet eenvoudig Gezond leven voorkomt niet alleen medische klachten, maar kan ze ook verhelpen. Dat weet jij natuurlijk allang.  Gelukkig sijpelt dit besef ook steeds meer door in de maatschappij. Zo zag ik op Omroep Max een item met de titel Minder medische klachten door een andere

Gezond gedrag als medicijn OERsterk.nu

Gezond gedrag als medicijn

Als het verkeerde gedrag een probleem vormt Welvaartsziekten zijn vooral gedragsziekten. Lees die zin nog eens. We mogen stoppen met onze genen de schuld te geven. De genetica is inmiddels ruimschoots ingehaald door de epigenetica, dus de invloed van ons gedrag en leefstijlkeuzes op onze genen. Beter verwoord: je genen

Wil je weten hoe gezond je bent?!

Doe dan de Gratis GezondheidsCheck en krijg meteen jouw uitslag inclusief persoonlijk advies.