Waarom de behandeling van depressiviteit vaak niet werkt

Op dit moment wordt een depressie behandeld alsof er slechts één oorzaak is. Dat is onjuist. Iedere oorzaak vraagt natuurlijk om een eigen behandeling die op de oorzaak aansluit.

Depressies hebben een grote invloed op de kwaliteit van leven. Naast voorlichting, dagstructurering, activiteitenplanning en psychotherapie kan een arts ook antidepressiva voorschrijven. Deze medicatie heeft ook bijwerkingen en daarom wil niet iedereen gebruikmaken van medicatie. Sommige mensen kiezen voor een ‘natuurlijke’ behandeling om hun depressie te behandelen, maar deze heeft niet altijd het gewenste effect. Op dit moment wordt een depressie behandeld alsof er slechts één oorzaak is. Dat is onjuist. Het resultaat is een behandeling die niet aanslaat als er een andere oorzaak is. Er kunnen namelijk verschillende oorzaken van depressiviteit zijn. Iedere oorzaak vraagt natuurlijk om een eigen behandeling die op de oorzaak aansluit.

Wat is een depressie?

Een depressie is een stemmingsstoornis waarbij de kwaliteit van het leven (sterk) verminderd is. Er is sprake van een sombere stemming en een duidelijke vermindering van interesse of plezier in activiteiten. Voor de diagnose van een depressie maakt de huisarts gebruik van de DSM-IV-criteria.

DSM-IV-criteria voor de diagnose depressie*1

Op dit moment heeft 5% van alle Nederlanders een depressie*2 en komt het vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

Een evolutionair voordeel

Er wordt wel eens gezegd ‘elk nadeel heeft zijn voordeel’ en dit blijkt ook het geval bij een depressie. Want evolutionair gezien is een depressie een beschermingsstrategie tegen het verspreiden van infecties. *3 Het sombere gevoel en de vermindering van interesse en plezier in activiteiten zorgde ervoor dat je je terugtrok. Op die manier werd de kans op het besmetten van andere mensen verkleind.

Een ander voordeel was dat je jezelf rustig hield. Hierdoor verbruikte je minder energie, en de energie die overbleef kon door het immuunsysteem gebruikt worden om de infectie te bestrijden.

Een depressie is dus een strategie van het immuunsysteem om de energieverdeling in het lichaam te veranderen. Zowel het immuunsysteem als de hersenen en de spieren hebben energie nodig om goed te kunnen functioneren. Als er sprake is van een ontsteking heeft het immuunsysteem meer energie nodig. Het moet namelijk paraat staan om ziekteverwekkers te vernietigen en dat kost veel energie.

Het immuunsysteem gaat de concurrentiestrijd aan met de hersenen en spieren. Beide groepen willen energie naar zich toetrekken. Zodra er een ontsteking plaatsvindt trekt het immuunsysteem alle energie naar zichzelf toe. Het sluit de energiestroom naar de hersenen en spieren af. Het gevolg is een tekort aan energie in deze lichaamsdelen. Dit leidt tot vermoeidheid, sombere gevoelens, inactiviteit en terugtrekgedrag.

Van voordeel naar nadeel

Tegenwoordig hebben veel mensen een laaggradige ontsteking. Dit is een situatie waarbij het immuunsysteem continu licht geactiveerd is. Dit zorgt voor een chronische ontsteking die zo licht is dat het nauwelijks in het bloed te meten is. Maar een laaggradige ontsteking geeft wel signalen. Zowel lichamelijk als geestelijk. Deze signalen worden vaak gezien als ‘vaag’ en ‘normaal’. Vermoeidheid, pijntjes, huidproblemen en sombere gevoelens zijn hier voorbeelden van.

Laaggradige ontsteking wordt veroorzaakt door onze Westerse leefstijl met veel geraffineerde koolhydraten in de voeding, weinig beweging, weinig ontspanning en veel stress. Een chronische ontsteking kan zo het gevolg zijn van een onnatuurlijke leefstijl.

In de Westerse wereld vormen infectieziekten niet meer zo’n groot probleem. Infecties komen minder voor dan vroeger, maar het eeuwenoude beschermingsmechanisme is nog steeds intact. Infectieziekten hebben plaatsgemaakt voor chronische, steriele laaggradige ontstekingen. Dit zijn ontstekingen die dus niet door ziekteverwekkers worden veroorzaakt, maar door een ongezonde leefstijl.

Het gevolg van een chronische ontsteking is dat het beschermingsmechanisme tegen infecties wordt geactiveerd. Het gevolg is vermoeidheid, een sombere stemming en een verminderde interesse en plezier in activiteiten. Ofwel, een depressie. Het eeuwenoude beschermingsmechanisme tegen infecties heeft zich nu tegen ons gekeerd. In de onze huidige maatschappij is het beschermingsmechanisme een nadeel geworden. Want de ontstekingen worden niet meer door ziekteverwekkers veroorzaakt. Terugtrekgedrag en energiebesparing – dus gedrag alsof er een infectie is – zijn oude gedragingen die nu onterecht worden geactiveerd.

Verschillende soorten: serotonerg, dopaminerg en GABA-erg

In de klinische-Psycho-Neuro-Immunologie (kPNI) wordt er onderscheid gemaakt tussen drie vormen van depressie, namelijk serotonerge-, dopaminerge-, en GABA-erge depressies. Deze indeling is gebaseerd op drie belangrijke signaalstofjes in de hersenen, de zogenoemde neurotransmitters: serotonine, dopamine en GABA.

Serotonerge depressie

Een serotonerge depressie wordt gekenmerkt door (ongewenste) opwinding en woedeaanvallen. Er is een tekort aan de neurotransmitter serotonine. Dit wordt ook wel het gelukshormoon genoemd. Deze neurotransmitter heeft verschillende functies. Een tekort aan serotonine kan zich daarom uiten in een verscheidenheid aan symptomen:

• verminderde peristaltiek van de darmen (obstipatie), geitenkeutels
• verhoogde pijngevoeligheid, chronische pijn (fibromyalgie)
• slaapproblematiek
• stemmingsproblemen, sombere stemming, triest
• angst
• drang naar suiker
• weinig energie

Dopaminerge depressie

Bij een dopaminerge depressie is er sprake van een tekort aan dopamine. Dit is de neurotransmitter die je in beweging zet. Een dopaminetekort uit zich in een ‘vlakke’ depressie waarbij gevoel afwezig is.  Door de afwezigheid van angst is men sneller in staat om zelfmoord te plegen. Een dopaminetekort kan je aan het volgende herkennen:

• gevoelloos, geen angst
• zelfmoord gedachten
• afwezigheid van creativiteit
• verminderde concentratie – stukken tekst meerdere keren moeten lezen om het te begrijpen
• verminderde thermoregulatie, moeite met aanpassen aan warmte en kou
• moeite om in actie te komen
• geen keuzes kunnen maken, alles goed vinden
• hangen i.p.v. zitten
• hele dag kunnen slapen

GABA-erge depressie

Gamma-aminoboterzuur (GABA) is een neurotransmitter met een remmende werking op het stres-systeem. GABA zet de stress-as uit en werkt daardoor kalmerend. Een tekort kan leiden tot een nerveuze, angstige GABA-erge depressie. Kenmerken van een tekort aan GABA zijn:

• angst
• stress
• malende gedachten – je hoofd komt niet tot rust
• slaapproblemen
• epilepsie

Verschillende behandelingen

De verschillende soorten depressies hebben een verschillende aanpak nodig. Zo moet bij een serotonerge depressie het tekort aan serotonine opgelost worden. Terwijl iemand met een dopaminerge depressie een dopamine boost nodig heeft. En mensen met een GABA-erge depressie hebben meer GABA nodig.

Vaak worden depressies onterecht als ‘één pot nat’ gezien. Om een depressie goed te kunnen behandelen moet je eerst weten om wat voor soort depressie het gaat. Is er een tekort aan serotonine, dopamine of aan GABA? Het heeft weinig zin om een dopaminerge depressie aan te pakken met middelen die inspelen op de serotoninehuishouding. De behandeling zal dan niet het gewenste resultaat opleveren.

Wat moet ik onthouden?

Evolutionair gezien is een depressie een beschermingsmechanisme tegen infecties. Het beschermde tegen verdere besmetting en het bespaarde energie. Het ontwikkelen van een depressie is een ‘slimme’ strategie van het immuunsysteem om energie naar zichzelf toe te trekken ten koste van de andere organen. Vandaag de dag is dit beschermingsmechanisme overbodig, aangezien infectieziekten nauwelijks meer een gevaar vormen in de Westerse wereld. Kortom, het eeuwenoude beschermingsmechanisme heeft zich nu tegen ons gekeerd met vermoeidheid, inactiviteit en depressieve gevoelens als gevolg. De basis van een depressie ligt in een ongezonde leefstijl. Voeding heeft een grote invloed op ons welzijn. Het eten van de verkeerde voeding kan tot laaggradige ontsteking en uiteindelijk tot depressieve gevoelens leiden.

1. https://www.nhg.org/standaarden/volledig/nhg-standaard-depressie-tweede-herziening#note-39%20 
2. https://www.depressie.nl/depressie 
3. Anders, S., Tanaka, M., & Kinney, D. K. (2013). Depression as an evolutionary strategy for defense against infection. Brain, behavior, and immunity, 31, 9-22. 
4. Natura Foundation: opleiding ‘Orthomoleculair therapeut volgens de kPNI’.